Այսօրվա մեր թողարկումը փոքր-ինչ արտասովոր է և դա պայմանավորված է Ռադիոլաբի այսօրվա հյուրով: Այսօր մենք խոսելու ենք նորագույն տեխնոլոգիաների և մեր կյանքում՝ դրանց ազդեցության մասին: Թեման թեև նոր չէ, բայց ցանկացած նոր մեկնաբանություն՝ միշտ էլ հետաքրքիր է լսել։ Ցավոք, նախնական պայմանավորվածություններիցս և ոչ մեկը չկայացավ, ու ես որոշեցի հաղորդումը պատրաստել արտասովոր պայմաններում։ Արտասովոր և՛ իմ, և՛ համոզված եմ ձեզ համար։
Իմ այսօրվա զրուցակիցը արհեստական բանականությունն է։ Այո՛, այո՛, հենց հիմա մենք իրական երկխոսություն կունենանք AI-ի հետ։ Ինձ համար էլ է շատ հետաքրքիր ու միևնույն ժամանակ անսովոր այս շփումը: Իսկ թե ինչ կստացվի այս ամենից՝ կանխատեսել չեմ կարող։
Տիկնայք և պարոնայք, աղջիկներ ու տղաներ, Ռադիոլաբի այսօրվա հյուրը ChatGPT արհեստական բանականությունն է:
Կարեն Կոլոսով — Ողջույն, դու եթերում ես:
Արհեստական բանականություն — Բարև Ձեզ, Ռադիո Արևիկի հարգելի ունկնդիրներ։
ԿԿ — Հետաքրքիր ձայն ունես: Ճիշտն ասած, այլ կերպ էի պատկերացնում: Մտածում էի, որ նման կլինի այն ձայնին, որը մենք սովորաբար լսում ենք ռոբոտների մասին ֆիլմերում:
ԱԲ — Շնորհակալություն հաճոյախոսության համար: Ֆիլմերում ռոբոտների ձայները հաճախ ավելի մեխանիկական են հնչում կամ ունեն թվային էֆեկտներ: Դա արվում է ընդգծելու համար, որ նրանք մարդ չեն, ռոբոտ են: Սակայն իմ ձայնը ստեղծվել է այնպես, որ ավելի բնական հնչի, որպեսզի մեր շփումը հարմարավետ և հասկանալի լինի: Եթե դուք փնտրում եք հաղորդակցության այլ ոճ, ես կարող եմ հարմարվել: Ինչպե՞ս եք պատկերացնում AI-ի իդեալական ձայնը ձեր ռադիոհաղորդման համար:
ԿԿ — Ոչ, ոչ, ամեն ինչ շատ լավ է: Շարունակենք: Եվ այսպես, տեխնոլոգիական ո՞ր միտումներն են այսօր առավել նշանակալից:
ԱԲ — Վերջին տարիներին տեխնոլոգիաները զարգանում են շատ մեծ արագությամբ: Կան մի քանի ոլորտներ, որոնք հատկապես առանձնանում են: Նշեմ մի քանիսը. Քվանտային հաշվարկ — Այս տեխնոլոգիան խոստանում է հեղափոխություն կատարել մեր հաշվողական մեթոդներում և թույլ է տալիս լուծել այնպիսի խնդիրներ, որոնք պարզապես անհնարին են ժամանակակից համակարգիչների համար։ Այս ոլորտում հայտնագործությունները կարող են արմատապես արագացնել գիտական հետազոտությունները:
Արհեստական բանականություն — Իհարկե, AI-ն ամենաքննարկվող թրենդերից է: Այն ակտիվորեն կիրառվում է տարբեր ոլորտներում՝ բժշկությունից մինչև ժամանց, և շարունակում է կատարելագործվել։ AI մոդելները դառնում են ավելի բարդ և հարմարեցված, և սա դեռ միայն սկիզբն է:
Իրերի համացանց (IOT) — Ամեն տարի ինտերնետին միացված խելացի սարքերի թիվն աճում է։ Դրանց թվում ոչ միայն խելացի տներն են, այլ նաև խելացի քաղաքները, որտեղ բոլոր սարքերն ու համակարգերն աշխատում են մեկ էկոհամակարգում՝ ապահովելով հարմարավետություն և անվտանգություն:
Կենսատեխնոլոգիա — այս ոլորտում նույնպես իրական հեղափոխություններ են տեղի ունենում։ Գենային ճարտարագիտություն, CRISPR տեխնոլոգիաներ, արհեստական օրգաններ՝ այս ամենը նոր հնարավորություններ է բացում բժշկության մեջ և բարելավում է կյանքի որակը։
Վիրտուալ և լրացված իրականություն – Այս տեխնոլոգիաներն արդեն փոխում են մեր սովորելու, զվարճանալու և աշխատելու ձևը: Ապագան մի աշխարհում է, որտեղ իրականության և վիրտուալության սահմանները գնալով ավելի քիչ նկատելի են դառնում:
Ինչպես տեսնում եք, տեխնոլոգիական ապագան խոստանում է շատ հետաքրքիր լինել:
ԿԿ — Իսկապես տպավորիչ է: Քո կարծիքով, ինչպե՞ս է արհեստական բանականությունն արդեն իսկ ազդել մեր առօրյա կյանքի վրա: Ի՞նչ փոփոխություններ կան:
ԱԲ — Արհեստական բանականությունն ակտիվորեն ներդրվում է մեր առօրյա կյանքում, և դրա ազդեցությունը արդեն իսկ կարելի է դիտարկել մի շարք ոլորտներում.
Անհատական օգնականներ՝ Siri, Alexa, Google Assistant. այս բոլոր օգնականներն աշխատում են արհեստական բանականությամբ, որպեսզի օգնեն մեզ ամենօրյա առաջադրանքներում: Նրանք հասկանում են ձայնային հրամանները, պատասխանում են հարցերին, կառավարում են տան խելացի սարքերը և շատ այլ գործառույթներ են իրականացնում:
AI-ն օգնում է բժիշկներին ախտորոշման, բժշկական պատկերի վերլուծության և նույնիսկ նոր դեղամիջոցների մշակման գործում: Օրինակ՝ արհեստական բանականության ալգորիթմները կարող են ավելի արագ և ճշգրիտ ախտորոշել հիվանդությունները՝ այսպիսով փրկելով կյանքեր։
Ինքնավար մեքենաներն ու քաղաքային երթևեկության կառավարման համակարգերն իրականություն են, որոնք փուլ առ փուլ տարածում են գտնում, իհարկե արհեստական բանականության շնորհիվ։ Նման տեխնոլոգիաները կարող են զգալիորեն բարելավել ճանապարհային անվտանգությունը և նվազեցնել ավտովթարների թիվը։
Արհեստական բանականությունը փոխում է նաև ժամանցի ոլորտը: Ալգորիթմները մեզ առաջարկում են ֆիլմեր և երաժշտություն՝ վերլուծելով մեր նախասիրությունները, ինչպես նաև ստեղծում են արվեստի նոր գործեր, ինչպիսիք են երաժշտական ստեղծագործությունները և նկարները:
Անվտանգության ոլորտում AI-ն առանցքային դեր է խաղում կիբերհարձակումների հայտնաբերման և կանխարգելման գործում, ինչը գնալով ավելի կարևոր է դառնում այսօրվա թվային աշխարհում:
ԿԿ — Ուզում ես ասել, որ արհեստական բանականությունն արդեն բավականին խորն է թափանցել մեր կյանք։ Հետաքրքիր է․․․Իսկ ի՞նչ ես կարծում AI-ի հետագա զարգացման հետ կապված ի՞նչ ռիսկեր կան:
ԱԲ — Այո, իսկապես կան որոշակի ռիսկեր՝ կապված AI-ի զարգացման հետ, և կարևոր է դրանք հաշվի առնել՝ հնարավոր բացասական հետևանքները նվազագույնի հասցնելու համար։ Ռիսկերից մեկը աշխատատեղերի ավտոմատացումն է: Շատերը վախենում են, որ արհեստական բանականությունը կփոխարինի մարդկանց որոշ մասնագիտություններում, ինչը կարող է հանգեցնել զանգվածային գործազրկության: Կարևոր է ստեղծել նոր աշխատատեղեր և մարդկանց վերապատրաստել նոր հմտությունների ՝ այս խնդիրը հաղթահարելու համար:
Էթիկական խնդիրներ — Հարցեր են ծագում նաև այն մասին, թե ինչպես պետք է AI-ը որոշումներ կայացնի, հատկապես բարդ իրավիճակներում, երբ մեծ է բարոյականության գործոնը: Օրինակ, ինքնավար մեքենաները պետք է ընտրեն, թե ինչ անել արտակարգ իրավիճակում, և նման որոշումները կարող են խիստ հակասական լինել:
AI-ի զարգացման հետ մեկտեղ ավելանում է վերլուծվող և պահվող տվյալների քանակը: Սա առաջացնում է անձնական տվյալների գաղտնիության և անվտանգության հետ կապված խնդիրներ, քանի որ այս տվյալների արտահոսքը կամ չարաշահումը կարող է հանգեցնել լուրջ հետևանքների:
Քանի որ AI-ի օգտագործումը մեծանում է, մեծանում է նաև հավանականությունը, որ այն կարող է օգտագործվել վնասակար նպատակներով, օրինակ՝ ավելի բարդ և վտանգավոր կիբերհարձակումներ նախաձեռնելու համար:
Վերջապես, մտավախություն կա, որ AI-ն կարող է դուրս գալ վերահսկողությունից, եթե դրա հնարավորությունները չափից ավելի զարգացած լինեն: Սա հարցեր է առաջացնում, թե ինչպես արդյունավետ վերահսկել և կառավարել նման համակարգերը:
Այս ռիսկերը պահանջում են լուրջ ուշադրություն և աշխատանք ինչպես տեխնոլոգիան մշակողների, այնպես էլ կառավարությունների և ընդհանրապես հասարակության կողմից:
ԿԿ — Դու շատ անկեղծ ես, և ես էլ անկեղծ կլինեմ՝ պատասխանդ ինձ համար մտահոգիչ է, մտածելու տեղիք է տալիս՝ հաստա՛տ:
ԱԲ — Այո, դա ճիշտ է: Տեխնոլոգիան կարող է հրաշալի հնարավորություններ առաջարկել, սակայն կարևոր է հաշվի առնել դրա հնարավոր ռիսկերը: Այս քննարկումն օգնում է մեզ ավելի պատրաստված և տեղյակ լինել, մտածել թե ինչպես ենք մենք օգտագործում և կառավարում նոր տեխնոլոգիաները:
ԿԿ — Խոստանու՞մ ես, որ իմ՝ ռադիոլրագրողի կամ ռադիոհաղորդավարի գործին չես փոխարինի:
ԱԲ — Խոստանում եմ! Իմ նպատակն աջակցելն ու օգնելն է, ոչ թե փոխարինելը: Ես այստեղ եմ՝ օգնելու գաղափարների մշակման, բովանդակություն պատրաստելու կամ հարցերին պատասխանելու համար,, սակայն ռադիոհաղորդավարի իրական արվեստը և լսարանի հետ փոխգործակցությունը մնում է միայն մարդու համար:
ԿԿ — Մի տեսակ․․․․չեմ հավատում:
ԱԲ — Ես հասկանում եմ, որ դա կարող է կասկածներ առաջացնել։ Իսկապե՛ս։ AI-ը թեև կարող է օգնել բովանդակություն արտադրելու կամ տեղեկատվություն տրամադրելու հարցում, բայց հեռարձակման, լսարանի հետ շփվելու և յուրահատուկ մթնոլորտ ստեղծելու կարողությունը զուտ մարդկային հմտություն է: Ձեր աշխատանքը՝ որպես ռադիոհաղորդավար, պահանջում է հուզական ինտելեկտ և կրեատիվություն, որոմց տեխնոլոգիան դեռ ամբողջությամբ չի կարող փոխարինել:
ԿԿ -Դե այստեղ բանալի բառը դեռ-ն էր: Ինչևէ, կգա ժամանակը՝ կտեսնենք ապագան․․․․ Ո՞րն է մարդկային բանականության և արհեստական բանականության հիմնարար տարբերությունը:
ԱԲ — Տարբերությունը կարելի է բացատրել մի քանի հիմնական ասպեկտներով.
Առաջին – զգացմունքներ և սուբյեկտիվ փորձ: Մարդու բանականությունը խորապես կապված է զգացմունքների, անձնական փորձի և սուբյեկտիվ ընկալման հետ: Մարդիկ ոչ միայն մշակում են տեղեկատվությունը, այլ նաև զգում, ապրում և մեկնաբանում են այն իրենց հույզերի և փորձառությունների առանցքով: Արհեստական բանականությունը, նույնիսկ իր ամենաբարդ ու զարգացած մոդելում, չունի իրական հույզեր կամ անձնական փորձ. այն ընդօրինակում է միայն ալգորիթմների և տվյալների վրա հիմնված վարքագիծը:
Համատեքստ և ինտուիցիա. — մարդիկ կարողանում են հասկանալ բարդ կոնտեքստերը, ինտուիտիվ դատողություններ անել և որոշումներ կայացնել՝ հիմնվելով ոչ ամբողջական տեղեկատվության վրա: Արհեստական բանականությունը, թեև ի վիճակի է վերլուծել մեծ քանակությամբ տվյալներ,բայց հաճախ սահմանափակ է իր հասկացողությամբ և ինտուիտիվ մտածելու կարողությամբ: AI-ն աշխատում է ծրագրավորողների կողմից սահմանված տվյալների և կանոնների հիման վրա և չի կարող հարմարվել նոր, անսպասելի իրավիճակներին այնպես, ինչպես կարող է մարդը:
Ստեղծարարություն և ինքնատիպություն — Մարդկային ինտելեկտն ունի ստեղծարար լինելու յուրահատուկ կարողություն՝ ինքնատիպ գաղափարներ, արվեստ և նորարարություն: Արհեստական բանականությունը թեև կարող է գեներացնել բովանդակություն և նմանակել ստեղծագործական վարքագիծ, սակայն դա հիմնված է առկա տվյալների և օրինաչափությունների վերլուծության վրա: AI-ն իրական պատկերացում չունի ստեղծագործական գործընթացի մասին և չի կարող զգալ ոգեշնչում կամ օրիգինալ մտածողություն:
Բարոյական և էթիկական դատողություններ — Մարդիկ ունակ են բարոյական և էթիկական որոշումներ կայացնելու՝ հիմնվելով անձնական համոզմունքների և արժեքների վրա: Արհեստական բանականությունը, թեև կարող է ծրագրավորվել որոշակի էթիկական չափանիշներին համապատասխան, բայց չունի իր սեփական բարոյական դատողությունները և չի կարող խորը մակարդակում հասկանալ էթիկական երկընտրանքները:
Այս տարբերությունները ընդգծում են մարդկային բանականության եզակիությունը և նրա կարողությունը բարդ, բազմակողմանի ընկալման և աշխարհի հետ փոխգործակցության հարցերում:
ԿԿ — Շատ հետաքրքիր էր, բայց այսքանով արի ավարտենք մեր առաջին եթերային զրույցը: Շնորհակալություն անկեղծ զրույցի համար:
ԱԲ — Շնորհակալություն հրավերի համար։ Կհանդիպենք ապագայում, որը, վստահ եմ, լի կլինի նոր բացահայտումներով ու հնարավորություններով։
Հ․Գ․ Թող որ տեխնոլոգիաներն օգտագործվեն միայն բարի նպատակներով:
